ငယ်ငယ်တုန်းက ကျွန်ုပ်တို့ လူကြီးတွေကို မေးဖူးတာလေးတစ်ခုရှိပါတယ်။ “တနင်္ဂနွေ ကို ဘာလို့ တနင်္ဂနွေလို့ ခေါ်ရတာလဲ..။ စနေကို ဘာလို့ စနေလို့ခေါ်ရတာလဲ .. ” စသည်ဖြင့်ပါ။ အကြောင်းအရင်းတော့ ရှိရမှာပေါ့..။နောက်ပိုင်းကျောင်းဆရာဘဝနဲ့ မြန်မာစာပေ၊ မြန်မာ့သမိုင်းကို လေ့လာကြည့် တဲ့ အခါမှာ မြန်မာဘာသာစ ကား ပညာရှင် ဆရာကြီး ဦးဖိုးလတ်ရဲ့ “မြန်မာအစ” ဆိုတဲ့စာပေတွေမှာ နေ့ရက်တွေရဲ့ အမည်တွေကို ရေးသားထားတာတွေ့လို့အနာဂတ် မြန်မာလူငယ်လေး များအတွက်ပြန်လည်မျှဝေပေးလိုက်ပါတယ်..။
တနင်္ဂနွေနေ့
မြန်မာအယူအဆမှာ တနင်္ဂနွေ ဟာ နေမင်းကြီးကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ နေ့ပါပဲ..။ ပုဂံကျောက်စာများမှာ.. “တန်နှင်ကုနုယ်၊ တန်နှင်ကုနွေ၊၊ တန်နှင်ကနွေ”ဟုပါရှိတယ်လို့ မှတ်သားရပါတယ်။
“တန်နှင်” ကို မြန်မာဘာသာနှင့်နှီးနွယ်သောရောင်းရင်း ဖြစ်ပြီး ဘာသာစကားတို့နှင့်ချင့်ချိန်၍ အဓိပ္ပါယ်ကောက်သောအခါ “နေ့” ဟု အဓိပ္ပါယ် ရပါတယ်။ “ကုနုယ်၊ ကုနွေ၊ ကနွေ” ဟူသည်ကား”နေ”ကိုဟောခြင်းဖြစ်ပါတယ်။ ထို့ကြောင့် “တန်နှင်ကုနုယ်” မှာ “နေနေ့” ဟု အဓိပ္ပါယ် ရပါတယ်။
တနင်္လာနေ့
အလုပ်လုပ်တဲ့သူတွေနဲ့ ကျောင်းတက်သူတွေ တော်တော်များများ မနှစ်သက်တဲ့တနင်္လာနေ့ဟာ အမှန်တော့အေးချမ်းခြင်းနိမိတ်ကိုဆောင် တဲ့ လမင်းကြီး (Moon) ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့နေ့ ဖြစ်ပါတယ်။
တနင်္လာဟူသော ဝေါဟာရမှာ ပုဂံရှေးရေး “တန်နှင်လာ” မှ လာသည် လို့ဆိုပါတယ်။ “လာ” ဟူသောပုဒ်မှာအလွန် ရှေးကျသော “လ” ဟောပုဒ်ဖြစ်သည်။ထို့ကြောင့် “တနင်္လာ” ဆိုသည်မှာ “နေ့လ” သို့မဟုတ် “လမင်းနေ့” ဖြစ်သည်။ လမင်းကိုအစွဲပြု၍ခေါ်သောနေ့ပင် ဖြစ်ပါတယ်။
အင်္ဂါနေ့
တနင်္ဂနွေ၊ တနင်္လာမှအပ ကျန်နေ့များ၏အမည်တို့မှာ မြန်မာအခေါ်အဝေါ် မဟုတ်ဘဲ သက္ကတဘာသာမှ ဆင်းသက်လာကြောင်းဦးဖိုးလတ် ကဝန်ခံပါတယ် ။ ရှေးကျောက်စာတို့၌”အင်္ကာ၊ အင်ကာ၊ အင်္ဂါ”ဟူ၍တွေ့ရပါတယ်။ “အင်္ဂါရ”ဟူသော သက္ကတမှလာသောစကား ဖြစ်၍ “မီးကျီးမီးခဲ”ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည် ။
ထို့ကြောင့်”အင်္ဂါ” ဆိုသည်မှာ “မီးကျီးကဲ့သို့ နီသောအဆင်းရှိသောဂြိုဟ်” ဟုအဓိပ္ပါယ်ရပါတယ်။ အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို အစွဲပြု၍အင်္ဂါနေ့ဟု ဖြစ်ပေါ်လာရသည်ဆိုပါတယ်။
ဗုဒ္ဓဟူးနေ့
ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ကို သက္ကတဘာသာဖြင့် “ဗုဒ္ဓဒိန” ဟူ၍လည်းကောင်း၊ “ဗုဒ္ဓဝါရ” ဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုကြပါတယ်။ ဗုဒ္ဓ၏ အနက်မှာ “နိုးကြားခြင်း၊ ပညာရှိခြင်း၊သော မဂြိုဟ်ဖြစ်သော လမင်း၏သား” ဟူ၍ဖြစ်၏။
ရာဇမတ္တဏ် စသောကျမ်းတို့၌ တနင်္လာဂြိုဟ် (လမင်း) မိဖုရား တာရာဒေဝီတွင် ဖွားမြင်သောသား ဟု ဖော်ပြသည်။ “ဒိန” နှင့် “ဝါရ” တို့၏ အနက်မှာ နေ့ဖြစ် သည်။ ဗုဓ ဟူသောပုဒ်ကို ပါဠိ၊ သက္ကတတို့၌ ဗုဒ္ဓဟူ၍ လဲလှယ်ရေးသားခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ မွန်တို့က “ဗုဒ္ဓဝါရ” တွင် “ရ” ကိုချေ၍ “ဗုဒ္ဓဝါ” ဟုခေါ်သည်။ မြန်မာတို့ကဗုဒ္ဓဟူး ဟုခေါ်သည်။
ကျောက်စာတို့၌ “ပုတ္တ” ဟု တွေ့ရသဖြင့် ရှေးမြန်မာတို့သည် ဗုဒ္ဓကို အမည်လွှဲပြီး “ပုတ္တ” ဟုရေးကြသည်ဟု သိနိုင် ပါသည်။ ထို့ကြောင့် “ပုတ္တ” မှာ“ဗုဒ္ဓ”ပင်ဖြစ်သည် ။ “ဟူ” သည် ပင့်ခေါ်ခြင်းအနက်ရှိသည်ဟု ဆို၏။ ထို့ကြောင့် “ပုတ္တဟူ” “ဗုဒ္ဓဟူး” သည် ဘုရားရှင်ကိုပင့်ခေါ်သောနေ့ဟု အဓိပ္ပါယ်ကောက်လို့ရပါတယ်။
ကြာသပတေးနေ့
ရာဇမတ္တဏ်ကျမ်းအရ ကြာသပတေး သည် သိဒ္ဓတိုင်း၊ အင်္ဂီရသအနွယ်၊ “ကျာသပတေး” ကို အစွဲပြု၍ ခေါ်သည် ဟု ဆို၏ ။ ပုဂံကျောက်စာတို့၌“ကြာသပတိယ်”နှင့် ဆင်တူအရေးအသားကို တွေ့ရသည်။ ယင်းပုဒ်သည် “ဗြိဟသွတိ” မှ သော် လည်းကောင်း၊ ယင်းနှင့်အနက်တူ “ဝစသံပတိ (သို့) ဝကျသံပတိ” မှသော်လည်းကောင်း လာဟန်ရှိကြောင်း ဦးဖိုးလတ်က ဆိုပါတယ်။
၄င်းပုဒ်နှစ်ခုစလုံး၏ အနက်မှာ “ဝစသာ = စကား + ပတိ = အရှင်” = စကား၏အရှင် ဖြစ်သည်။ မြန်မာ ကျောက်စာ၌ ရေးသော “ပတိယ်”သည်ခေတ်အရေးအသား နှင့်ဆိုသော် “ပတိ” နှင့် အတူတူပင်ဖြစ်သည်။
သောကြာနေ့
တောဇာဂ္ဋတိုင်းသား၊ သေတဗျအမျိုး၊ ဘဝုရသေ့၏မယားဖြစ်သူ သုဇိတာမှ ဖွားမြင်သော “သောကြာ” ကို အစွဲပြု၍ “သောကြာ” ဟုခေါ်ကြောင်း ရာဇမတ္တဏ်ကျမ်း တွင် ပြဆိုသည်။
“သုကြာ” ဟူသောအရေးအသားကို ပုဂံ ကျောက်စာများတွင် တွေ့ရသည် ။ “သုကြာ” ဟူသောပုဒ်မှာ သက္ကတဘာသာ “သုကြ” မှ ဆင်းသက်လာ သောပုဒ်ဖြစ်သည် ကို မငြင်းသာချေ။ “သုကြာ” မှ သောကြာဖြစ်လာပုံကိုဦးဖိုးလတ်က အဆင့်ဆင့်ရှင်းပြ ထားသည်။ သုကြာ၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ “ဖြူစင်တောက်ထွန်းခြင်း” ဖြစ်၏
စနေနေ့
ရာဇမတ္တဏ်ကျမ်း၌ “စနေ” ကို “သနေ” ဟုပြသည်။ သောရဌတိုင်း၊ ကာရ အနွယ် ၊ တနင်္ဂနွေ ဂြိုဟ်မင်း၏ မယား ၊ ယသိဆာယာတွင် ဖွားမြင်သောသား“ဇပ္ပ”ကိုအစွဲ ပြု ၍ခေါ်ကြောင်းလည်း ဆိုသည် ။
ပုဂံ ကျောက်စာတို့၌ စနေကို “စနိဟ်” ဟုရေးသည်။ ယင်းမှာ သက္ကတဘာသာ”ဂနိ” (ရှနိ ဟု ဖတ်ပါ) မှဆင်းသက်လာသည် ဟု ဦးဖိုးလတ်က ရှင်းပြသည်။ အဓိပ္ပါယ် မှာ “ဖြည်း ညင်းစွာသွားခြင်း” ဖြစ်၏။ ရှေးရိုးကျမ်းဂန်တို့၌ စနေနှင့်စပ်လျဉ်း၍ “သနေ စရ” ဖြည်းဖြည်းသွားသည်ဟု ဆိုကြသည်။
အနာဂတ် လူငယ်များအတွက်………တခြားသူတွေ သိဖို့တွက်လည်း share ပေးလိုက်ပါအုံးနော်.
Credit-Original Writer